Stem, keel en adem

We spreken de hele dag, maar staan pas stil bij het belang van de stem als we hem kwijt zijn of als de stem niet meer doet wat je zou willen. De stem is het geluid dat ontstaat wanneer lucht in trilling wordt gebracht door de stembanden. De keel-, mond-, en neusholte zorgen voor resonantie en klankvorming.

Stemstoornissen worden gekenmerkt door een ongewenste kwaliteitsverandering in de stem,  zoals hees- en schorheid, een instabiele of wegvallende stem of moeite hebben met zingen. Daarnaast kan er sprake zijn van ademhalingsproblemen, een vermoeid, branderig of strak gevoel in de keel (brok in de keel), het gevoel hebben niet soepel te kunnen slikken, hoesten, kuchen of keelschrapen.

De oorzaak van deze problemen kan organisch of niet-organisch (functioneel) zijn. De KNO-arts stelt dit vast. Bij Logopediepraktijk J. van Es werken we intensief samen met de KNO-artsen van het Albert Schweitzerziekenhuis waardoor er een gerichte behandeling kan worden gegeven.

Hieronder vindt u meer informatie over een aantal stoornissen en wat logopedie hierin kan betekenen.

Organische Stemstoornissen

Organische stemstoornissen, zoals stembandknobbeltjes, stembandpoliepen of stembandoedeem, kunnen veroorzaakt worden door verkeerd of overmatig stemgebruik of door roken. Sommige organische stemstoornissen zullen chirurgisch behandeld moeten worden. Als er een operatie aan de stembanden heeft plaatsgevonden geeft de logopedist begeleiding voor een zo optimaal mogelijk herstel van de stem. De oefeningen hebben als doel de stem weer in conditie te krijgen. Daarnaast leert de patiënt  technieken om de stem zo gezond mogelijk te gebruiken en terugval te voorkomen.

Niet-Organische Stemstoornissen

We noemen stemstoornissen functioneel, wanneer er geen organische afwijking aanwezig is. De mogelijkheden van de stem hangen nauw samen met de anatomie en de bouw van het strottenhoofd.  Een oorzaak van een functionele stemstoornis kan onjuist en/of overmatig stemgebruik zijn. De logopedist adviseert de patiënt over een gezond gebruik van de stem en leert hem technieken om de stem zo efficiënt mogelijk te gebruiken.

Globusklachten/ Brokgevoel in de keel

Veel patiënten hebben last van een brokgevoel in de keel. Soms beschrijven zij dit als het gevoel van een slijmprop in de keel die niet weggeslikt kan worden, het gevoel dat er een graat of korreltje in de keel zit of het gevoel dat de slik niet soepel gaat.

Het brokgevoel zit meestal ter hoogte van het strottenhoofd. Hierdoor krijgt men de neiging om steeds de keel te schrapen, te kuchen of te slikken, waardoor juist extra slijm geproduceerd wordt en het probleem onbewust in stand wordt gehouden. Als er geen lichamelijke afwijking (zoals een allergie, neusbijholteontsteking, opkomend maagzuur enz.) gevonden wordt door de KNO-arts, spreken we over een brokgevoel. Dit wordt ook wel een globusgevoel genoemd.

De oorzaken van dit brokgevoel kunnen zijn; een verhoogde spierspanning in de keel en soms ook in de rest van het lijf, verhoogde slijmproductie, verkeerd stemgebruik en/of stress. In dit geval kan de logopedist met adviezen en behandeling, zoals met larynxmanipulatie of Lax Vox, uw klachten helpen verminderen.

Bij larynxmanipulatie worden de spieren van het strottenhoofd en de hals gemasseerd. Het doel is om spierspanning te verminderen, waardoor het strottenhoofd weer vrij kan bewegen. Hierdoor gaat het slikken vaak soepeler, klinkt de stem helderder en vrijer en vermindert of verdwijnt het brokgevoel op termijn. Vaak vindt er samenwerking plaats met andere disciplines, zoals de fysiotherapeut of oefentherapeut ter vermindering van spanning in schouders, rug en nek en het verbeteren van de houding.

Lax Vox is een techniek die steeds bekender wordt, met name in de zangwereld. Dit is niet zo vreemd, want deze techniek zorgt voor meer ontspanning op stembandniveau. Lax Vox wordt ook wel “Bubbelen” genoemd. We gebruiken hiervoor een flesje water en een speciaal buisje. Door hier op een bepaalde manier door te blazen, worden de stembanden als het ware gemasseerd en ontstaat er een meer ontspannen trillingspatroon van de stembanden. Daarnaast zorgt het er voor dat het slijm in de keel los komt.

Ademhalingsstoornissen

Er zijn verschillende soorten ademhalingsstoornissen.  Voorbeelden hiervan zijn hyperventilatie en COPD. Hyperventilatie is een wijze van ademhalen waarbij de in- en uitademing niet goed op elkaar zijn afgestemd. Meestal wordt er te snel of te diep geademd, waardoor de koolzuur- en zuurstofbalans in het bloed verstoord raakt. Symptomen die vaak genoemd worden zijn: duizeligheid, tintelingen, ademnood en hartkloppingen. Hyperventilatie kan optreden als een plotselinge aanval (acute vorm) en als een vrijwel constante manier van ademen (chronische vorm). In de logopedische behandeling wordt aandacht besteed aan het aanleren van een meer ontspannen ademhaling, het in balans brengen van in- en uitademing en de toepassing hiervan in het dagelijks leven.

COPD is de verzamelnaam voor een aantal langdurige aandoeningen van de luchtwegen, zoals astma, bronchitis en longemfyseem. De luchtwegen van COPD-patiënten reageren sterk op prikkels van buiten zoals huisstof, tabaksrook en temperatuurverschillen. Het ademen lijkt dan niet meer vanzelf te gaan. Er ontstaat kortademigheid door benauwdheid. Soms wordt er ook veel gehoest. COPD-patiënten hebben vaak ook problemen met het praten. In al deze gevallen kan de logopedist adviseren en oefeningen bieden ter verbetering van de ademhaling en het optimaliseren van de (resterende) ademruimte.

Teveel Lucht / Boeren

Gasvorming is een normaal gevolg van de spijsvertering. Maar wat als je last hebt van teveel lucht? Dit kan, vanzelfsprekend, heel hinderlijk zijn. Als er na onderzoek door uw arts, geen medische oorzaak gevonden wordt voor het teveel aan lucht, kan logopedie soms uitkomst bieden. Er wordt dan gekeken of er een functionele oorzaak is voor het teveel aan lucht, door bijvoorbeeld een niet optimale ademhaling, slik of eetgewoonten. Ook wordt er gekeken naar de spierspanning in de keel.

Er zijn 2 varianten van boeren, gastrisch boeren (ook aerofagie of luchtslikken genoemd) en supragastrisch boeren.

Bij aerofagie wordt te vaak en te veel lucht ingeslikt. Dit gaat vaak onbewust. De lucht gaat door de slokdarm en komt in de maag terecht. Een deel van de lucht kan worden opgeboerd, en een deel gaat verder de spijsvertering in. Dit kan leiden tot frequent boeren maar ook tot maagproblematiek. Vooral bij snel eten en praten tijdens het eten is er kans dat er te veel lucht wordt ingeslikt. Maar ook bij te snel drinken, drinken door een rietje, kauwgom kauwen en bij roken kan lucht worden ingeslikt.

Supragastrisch boeren ontstaat door het (onbewust) aanzuigen of persen van lucht in de slokdarm, onmiddellijk gevolgd door boeren. Dit gebeurt door een injectie van lucht of door inhalatie van lucht in de slokdarm. De lucht bereikt de maag niet. Het komt vaak excessief voor, vaak in reeksen en niet tijdens slaap. Het boeren voelt vervelend aan, als een druk, waarna het boeren opluchting geeft.

Voor beide varianten bestaan er logopedische oefeningen waarmee de klachten vaak verminderd kunnen worden.